Babalédogan ku Langari

Sakumaha ngaranna, anu ngaranna babalédogan ku langari mah nyaéta ngabalédogkeun kembang kawung atawa langari téa. Langari anu gedéna biasana sagedé jempol budak, dibalédogkeun maké nyéré.

Ngeunaan langari biasana mah teu susah teuing néanganana lamun di lemburna loba tangkal kawung. Tangkal kawung anu osok disadap atawa diala gulana, langarina osok dipiceun atawa dipaké parab domba. Da bagéan tangkal kawung anu disadap téh nyaéta leungeun kawung anu jadi cupat langari.

Langari dina tangkal kawung

Langari anu ngaruntuy meunang ngala tina tangkal kawung téh dialaan sasiki-sasiki. Terus dikumpulkeun sina rada loba. Lobana gumantung kana kaperluanana, arék sacanggeum atawa sarawu atawa sapuluh siki atawa itungan jeung ukuran séjénna.

Sanggeus meunang langarina, tinggal nyieun atawa néangan nyéré. Nyéré bisa dijieun tina régang atawa dahan daun kawung. Bisa ogé nginjeum tina sapu nyéré. Nyéré anu alus mah ulah anu babari potong atawa regas, kudu anu alus kénéh (leuleus liat). Ukuran nyéréna kira-kira satengah deupa leungeun budak.

Cara maéna

Langari anu geus hijian téh ditojos lebah urut cupatna anu rupana bodas jeung hipu maké nyéré bagéan congona (tungtung anu pangleutikna). Sedengkeun bagéan puhuna dicekelan ku budak anu arék malédogkeunana.

Cara malédogkeunana sarua jeung malédogkeun batu maké leungeun. Ngan, nyéréna ulah dileupaskeun, nyéréna kudu dicekelan sing pageuh. Anu leupasna téh langari tina nyéré sakumaha keur malédogkeun batu maké leungeun batuna leupas tina leungeun. Jadi anu alus mah nojoskeun nyéré kana langarina téh ulah pageuh teuing.

Tujuan babalédoganana mah bisa pajauh-jauh antara budak hiji jeung budak séjénna. Bisa ogé pakeuna-keuna kana hiji tempat atawa barang. Ieu bisa jadi hiji kaulinan atawa kaheureuyan budak dina néangan saha anu jadi pinunjul (pangpunjulna).

Tungkul Ka Jukut Tanggah Ka Sadapan

Di mamana ogé lamun tungkul mah pasti kudu ka handap. Anu di handap téh, lamun di kebon mah lolobana jukut. Jadi lamun tungkul mah kudu neuteup kana jukut.

Sedengkeun lamun tanggah pasti kudu ka luhur. Panon anu jalma anu tanggah mancona téh ka luhur. Anu di luhur téh biasana mah nya tatangkalan anu jarangkung. Hiji tangkal anu jangkung téh nyaéta tangkal kawung. Ari dina tangkal kawung, anu jelas mah tangkal kawung téh osok diala gulana ku jalan disadap. Dina tangkal kawung aya anu ngaranna sadapan, nyaéta paranti nyadap kawung.

Sadapan dina tangkal kawung

Lamun tungkul kudu tenget kanu keur diteuteup nalika tungkul. Lamun tungkul nyanghareupan jukut, kudu tenget jeung anteb dina nyanghareupanana. Ulah maliré deui kana hal séjén, sanajan aya perkara anu leuwih alus tibatan jukut.

Lamun tanggah jeung neuteup sadapan, kudu jongjon kana sadapan, ulah maliré kana perkara anu séjén. Sanajan perkara anu séjén éta téh leuwih pikabiteun tibatan sadapan anu euweuh pikaresepeunana.

Momobilan tina Dahan Kawung

Nyieun momobilan tina dahan kawung mah lumayan gampang. Modalna mah biasana ngan ukur péso anu seukeut atawa bedog leutik. Di lembur mah da anu ngaranna tangkal kawung téh loba, teu kudu jauh neangan. Di jarian atawa di sisi lembur ogé loba. Dahan kawung téh diteukteuk, teu kudu panjang teuing. Panjangna kira-kira sasiku ogé cukup pikeun nyieun hiji momobilan. Ari gedéna dahan kawung, gumantung kana kahayang nyieun momobilan anu sagedé kumaha. Atawa bisa ogé gumantung kana dahan kawung anu aya. Arék gedé atawa leutik teu jadi masalah. Ngan anu alus mah nya dahan kawungna anu gedé.

Dahan kawung meunang neukteuk téh, dipesék tina kulit anu teuasna. Sanggeus kitu, teukteuk bagi dua. Sapotong pikeun nyieun awak momobilanana, nyaéta mobil treuk. Sedengkeun anu sapotong deui mah pikeun nyieun gilindingna. Ukuran potonganana teu kudu sarua, da gilindingna mah teu kudu kandel-kandel teuing. Popotongan pikeun nyieun awak momobilan dijieun kotak saperti tihang atawa balok. Sanggeus kitu terus diropéa supaya ngawujud sarua jeung mobil treuk. Huluna, dirautan maké péso atawa bedog supaya mangrupa hulu mobil treuk. Saterusna bagéan tukangna, dijieun bak mobil treuk ku jalan disempog atawa diturih. Pikeun nutupan bagéan tukangna, sakumaha mobil treuk nyaan, osok maké tabeng. Sanggeus mangrupa awak mobil treuk, satuluyna mah kari nyieun gilindingna.

Gambar momobilan tina dahan kawung

Dahan kawung anu sapotong deui, dirautan deui supaya jad buleud. Ukuranana mah leuwih alusna téh dileutikan, supaya ukuran buleudna teu sagedé awak mobilna. Jadi dahan kawung pikeun nyieun gilindingna, kurang leuwih satengahna tina ukuran awak momobilan. Sanggeus ngawujud jadi buleud, terus diteukteukan kandelna kira-kira satengah sénti mah. Neukteukna jadi opat, sakumaha gilinding mobil. Saterusna, tinggal nyieun as-na. As gilinding bisa dijieun tina régang tatangkalan atawa tina awi meunang ngarautan.
Pikeun neundeun as dina awak momobilan, bagéan handapeun awak momobilan téh dicowak, anu gedéna cowak saukuran jeung as anu tadi. Pikeun pamageuh as dina cowak, bisa ditutupan ku panyésaan dahan kawung anu dipaseuk atawa dipaku maké paseuk meunang nyieun tina awi. Geus kitu mah ngajanggélék waé jadi momobilan tina dahan kawung. Anu panungtungan mah, tinggal ditalian dina hulu momobilan pikeun narik éta momobilan. Kitu ogé lamun dina ngulinkeunana ku cara ditarik atawa dikenyang maké tali. Lamun ngaulinkeunana ku jalan didodorong mah teu kudu ditalian.

Mangpaat Tangkal Kawung

Ngeunaan tangkal kawung, teu leupas tina mangpaat éta tangkal dina kahirupan. Mangpaat anu gedé pikeun kahirupan téh nyaéta mangpaat dina hal dijadikeun pangupa jiwa: bisa dijadikeun sumber napakah. Ieu téh hartina tangkal kawung bisa dimangpaatkeun pikeun ngahasilkeun duit jeungeun bekel kahirupan. Sakumaha anu disebutkeun dina tulisan saméméhna, (ampir) sakabéhna tangkal kawung téh bisa dimangpaatkeun, ti mimiti puhu tangkal nepikeun ka tungtung daun. Jadi tangkal kawung téh loba pisan mangpaatna.

Tangkal kawung

Salian ti mangpaat pikeun sumber napakah, tangkal kawung ogé bisa nyuburkeun taneuh di sakurilingeunana. Taneuh di handapeun tangkal kawung mah biasana osok tiis baseuh. Teu anéh lamun aya kebon anu dipinuhan ku tangkal kawung, karasana téh osok tiis.
Mangpaat tangkal kawung lamun ditilik tina widang ékonomi jeung widang séjénna, nyaéta:

1. Tangkal kawung bisa dijadikeun sumber gula beureum. Gula beureum tina tangkal kawung mah kacida kareueutna dibandingkeun reujeung gula tina tangkal kalapa.
2. Tangkalna bisa dijual pikeun dijieun aci.
3. Injukna bisa dijual ka tukang nyieunan sapu injuk.
4. Carulukna bisa dijieun cangkaléng.
5. Langarina bisa dijieun parab domba.
6. Nyerena bisa dijieun sapu nyéré.
7. Sarérang kawungna bisa dijieun obat éwateun.
8. Daun kawung anu ngora bisa dijieun ududeun nyaéta udud daun kawung.
9. Daunna bisa dijieun hateup saung.
10. Tangkal anu ngorana bisa dijieun humut.
11. Ruyungna (tangkal kawung anu teuas) bisa dipaké pikeun pérah pakarang.

Sedengkeun mangpaat pikeun barudak mah nyaéta:

1. Dahanna bisa dijieun momobilan.
2. Popotongan tangkal kawung anu dituar tapi teu dimangpaatkeun osok jadi tempat jaradina tunggeu. Tunggeu ook dipaké hareureuy ku barudak.
3. Langarina osok dipaké babalédogan maké nyéré. Babalédogan pajauh-jauh atawa pakeuna-keuna kana hiji hal.

Baca oge:

1. Tangkal Kawung
2. Nyadap Kawung (Bagean Kahiji)

Tangkal Kawung

Tangkal kawung mangrupakeun salasahiji tatangkalan anu loba mangpaatna. Ampir kabéh bagéan tangkal kawung bisa dimangpaatkeun pikeun kahirupan jalma. Ti mimiti tangkal nepikeun ka buah jeung kembangna bisa dimangpaatkeun. Ngan akarna anu arang langka dimangpaatkeun mah. Paling mangpaat akar mah pikeun nyuburkeun taneuh kusabab loba neundeun cai hujan saméméh ngocor ka jero taneuh.

Tangkal kawung biasana mah jaradina di kebon atawa di sisi leuweung. Tangkal jarangkung ngelekeceng, bisa nepikeun ka 25 méter jangkungna. Sedengkeun gedéna bisa leuwih ti satangkeupan jalma. Tangkal kawung biasana mah osok dibungku ku injuk. Tangkal kawung euweuh dahanan, paling aya ogé dahan anu nyambung langsung kana daun anu panjangna bisa nepikeun ka lima méter. Dahan ieu lamun geus nepi kana waktuna osok murag da geus kolot. Daunna saperti sirip lauk kénca-katuhu. Panjang daunna kira-kira saméter satengah.

Daun tatangkalan kawung di kebon

Ari kembangna anu disebut langari osok kaluar tina deukeuteun urut dahan kawung. Kembangna anu ligar mah osok jadi caruluk. Langari anu henteu bisa jadi caruluk osok disadap pikeun diarah cai gulana. Sedengkeun ari caruluk mah osok diarah cangkaléngna. Caruluk ieu miboga getah anu matak ateul. Lamun tépa kana kulit matak garo ganyang. Ku barudak anu lengger mah osok dipaké balur papanahan lamun peperangan.

 

Mangpaat séjénna: tangkalna bisa dipaké watang parabot saperti patik, da kacida teuasna, jero tangkalna bisa dijadikeun aci. Injukna bisa dijadikeun panutup imah atawa hateup jeung panutup wuwung; bisa ogé dijadikeun sapu. Daunna bisa dijadikeun sapu nyéré. Sedengkeun daun anu ngorana bisa dijadikeun roko daun kawung. Bagéan tangkal anu ngorana bisa diarah diajdikeun pasakan anu ngaranna humut.

Baca oge:

1. Nyadak Kawung (Bagean Kahiji)