Keketepélan

Barudak anu keur keketepelan

Manggihan potrét ti pésbuk (ngan poho deui panumbuna) anu mintonkeun barudak (dua urang budak) anu keur ngéker ketepél. Duka ngécéng naon tah teu apal. Tapi biasa mah, lamun baheula maké ketepél téh taya deui kajaba ngécéng manuk.

Manuk anu aya di luhureun tangkal, anu keur eunteup dina dahan tatangkalan téh ngahaja diketepél. Susuganan jeung susuganan waé keuna kana manukna. Itung-itung ngala manuk. Pélorna biasana mah maké batu leutik anu rada buleud.

Hanjakal waé dina waktuna ngetepel manuk téh taya anu keuna waé, da geningan pélorna téh osok ka mana waé melesatna. Sanajan dikécéng ogé taya anu keuna kana manukna. Salian ti kusabab perenah manukna anu jauh di luhur tangkal, ogé susah ngékerna. Béda reujeung bedil anu osok dipaké bebedil nalika ngala manuk.

(Potret meunang manggih ti pesbuk)

Ngala Manuk Maké Ketepél

Lamun kolot mah ngala manuk téh maké bedil atawa naheunan/mitapak, barudak mah ngala manuk téh maké ketepél. Ketepél meunang nyieun sorangan atawa meunang mangnyieunkeun kolotna téh dibekel ka leuweung atawa sisi kebon ngadon néangan manuk kayaning manuk jogjog, manuk piit, jeung sajabana. Pokona mah manuk anu hiberna tara jauh-jauh teuing. Pélorna maké batu laleutik anu ngahaja ngumpulkeun heula tina gundukan keusik, terus diwadahan kana kantong leutik atawa koja.

Budak keur ngetepel

Bari ider-ideran néangan manuk anu eunteup dina dahan tatangkalan. Manuk anu keur nyileuk didodoho pikeun diketepél. Ngan nyakitu téa, manuk téh osok apaleun ari keur didodoho mah. Kajaba lamun eunteupna dina dahan tangkal anu jangkung pisan, tara kagebahkeun atawa kagareuwahkeun. Atuh dina ngetepélna ogé ari manukna jauh mah tara keuna-keuna acak. Tong bororaah keuna, ngadeukeutan waé ogé henteu.

Najan keur nyéntangna dikéker ogé angger waé batu anu diketepélkeunana téh tara nojo kana manukna. Batu téh keunana osok ka mana waé. Susah ogé geningan ngala manuk ku jalan diketepél mah. Leuwih susah tibatan bebedil (ngala manuk maké bedil). Balikna téh tara beubeunangan ari ngalana maké ketepél mah. Kétang, nu penting mah bisa ulin waé najan teu beubeunangan ogé.

(Gambar meunang nginjeum ti http://raudhahku.wordpress.com/)

Mikat Manuk

Basa di sisi leuweung reujeung di pasir masih keneh loba manuk mah osok aya anu mikat manuk. Manuk anu remen dipikat teh manuk toed, manuk jogjog jeung manuk cangkurileung. Mikat manuk ku manuk deui. Lamun boga manuk toed anakna, bisa dipake pikeun mikat indung toed atawa manuk toed indungna. Kitu deui lamun boga anak manuk jogjog atawa anak cangkurileung, bisa dipake pikeun mikat manuk jogjog atawa manuk cangkurileung indungna. Salian ti eta, manuk bikang oge bisa dipake pikeun mikat manuk jalu. Kitu deui sabalikna. Tapi lolobana mah da mikat manuk teh ku anakna. Sabab anakna mah gampang neanganana, bisa diingu ti leutik keneh meunang ngala tina sayangna.

Da nu ngaranna mikat mah kudu aya anu dipikat reujeung pikateunana atawa eupanna. Anak manuk bisa dipake pikeun mikat indungna. Parabot anu osok dipake pikeun mikat manuk teh nyaeta palangkring atawa tempat pikeun cicing manuk anu jadi eupan. Dina palangkring teh diteundeunan atawa ditambahan ku sabangsaning dadahannan tangkal. Dina dahan anu diterapkeun kana palangkring, ditapelan ku leugeut. Dimana-mana manuk anu kapikat tea nyampeurkeun kana palangkring terus eunteup dina dahan anu aya dina palangkring, tangtuna eta manuk teh bakal nincak kana leugeut tea. Nya biasana manuk teh hese leupasna. Geus kitu mah tinggal newak wae.

Manuk dina palangkring

Leugeut anu osok dipake pikeun ngaleugeut suku manuk teh nyaeta leugeut anu lumayan rapet, nyaeta leugeut teureup. Leugeut ieu rapet pisan, jeung osok dipake oge pikeun ngaleugeut turaes. Leugeut teureup ieu, neanganana gampang, tinggal ka leuweung, neangan tangkal teureup.

Bebedil

Bebedil, asal kecapna tina Bedil. Jadi bebedil mangrupakeun pagawean anu dina ngalaksanakeunana make bedil. Ari bedil anu dipakena mah biasana bedil angin.

Bebedil teh biasana mah dipake pikeun pagawean jalma dina ngala atawa neangan sabangsaning manuk atawa bajing kadang oge osok aya anu bebedilna teh pikeun ngala lutung. Manuk atawa bajing atawa lutung anu kapanggih biasana diala ku jalan ditembak make bedil angin tea.

Tempat bebedil biasana di jero leuweung anu masih keneh loba manuk jeung bajing atawa lutung. Ari manuk anu osok diala diantarana wae manu cangehgar/kasintu, manuk dudut, jeung manuk sejenna anu kaasup manuk rada gede. Sabangsaning manuk piit mah tara diala, da sakali nembak oge pastina remuk ku pelor. Jadi moal kaala dagingna.

Jalma keur ngeceng manuk make bedil

Tempat bebedil biasana mah geus maneuh di tempat anu aya tangkal bungbuahan anu osok didaharan ku manuk atawa bajing.

Ngabedilna di tempat khusus  anu nyamuni supaya henteu kanyahoan atawa katempoeun ku manuk atawa bajing anu arek diala.

Beubeunanganana, nya lumayan wae mun keur pareng alus mah. Balik ka imah teh beubeunangan manuk atawa bajing pikeun deungeun sangu sakulawargaeun. Sedengkeun mun beubeunanganana lutung mah osok dibagi ka tatangga, da moal beak dua tilu poena. Mun keur pareng apes, nya tara beubeunangan. Sanajan teu beubeunangan (meunang manuk atawa bajing), kadang ti leuweung teh osok beubeunangan perkara nu sejenna, naha arek suluh atawa bungbuahan.

(Gambar meunang nginjeum ti http://minegenesis.wordpress.com/)

Naheunan Manuk

Baheula mah di lembur mah nu ngaranna manuk teh masih keneh loba. Ti mimiti manuk leutik (contona manuk piit) nepi ka manuk anu gede (contona manuk cangehgar), masih keneh aya. Manuk anu kacirina gampang dieupanan mah, mun nempo tapak ngupukna, nya manuk tikukur. Eta oge ceuk babaturan, da kuring mah ngan ukur mimilu wungkul.

Nya basa diajak ku babaturan pikeun naheunan manuk tikukur teh, daek wae. Da resep, jeung mun beubeunangan teh tangtuna oge bakal kabagean. Tempat naheunana geus ditangtukeun, nyaeta di kebon babaturan anu kabeneran loba tangkal cau. Ceuk nu ngajak mah cenah di kebon eta teh, di handapeun tangkal cau loba tapak ngupuk manuk. Cenah mah manukna teh manuk tikukur, da anu kadenge di deukeuteun kebon eta mah ngan ukur manuk tikukur.

Di kebon, kuring ngan ukur nempokeun kumaha carana nyieun paranti naheunan manuk. Paranti naheunana mangrupakeun eurad anu diteundeun dina palangkring. Mun manuk tea eunteup dina palangkring tangtuna oge palangkringna moal kuateun nahan beurat manuk tea, tuluy wae konci euradna leupas nu ngakibatkeun suku manuk anu napak kana palangkring kaeurad ku tali.

Di handapeun paranti naheunan, kitu oge di tempat ngupuk manuk tikukur tea, diawuran ku bangsal. Tujuanana supaya manukna resepeun ngadeukeutan kana eta palangkring atawa panaheunan. Kuring jeung babaturan mah nyarumput dina tempat anu nyamuni. Supaya teu katempoeun ku manukna.

Didagoan ti pabeubeurang nepikeun ka sorenakeun, euweuh hiji-hiji acan manuk anu eunteup kana panaheunan teh. Boro-boro manuk nu sejen, dalah manuk tikukur anu ti tadi beurang kadenge sorana teh, euweuh nyampeurkeun-nyampeurkeun acan. Poe harita mah gagal wae, teu beubeunangan. Sanajan kitu, kuring meunang oleh-oleh, kumaha carana nyieun paranti naheunan manuk.

Kabehdieunakeun, kakara katohyan, yen tempat anu lening jiga paranti ngupuk manuk tikukur handapeun tangkal cau teh lain urut ngupuk manuk tikukur. Tapi leningna atawa beresihna teh ku dahan cau anu geus peot anu ngagapuy kana taneuh terus katebak angin. Kusabab katebak angin jadi jiga anu meresihan taneuh handapeun tangkal cau. Jadi leningna teh lain tapak ngupuk manuk, tapi urut dahan cau….

Beu…!