Budak Awéwé mah Kudu Bisa Nyangu jeung Masak

Salaku budak awéwé, kudu bisa babantu ka kolot utamana babantu ka anu jadi indung. Tugas indung mah kalolobanana di dapur: nyangu, masak, mirun seuneu, jeung pagawéan di dapur anu séjénna. Kusabab kitu, budak awéwé mah biasana dikudukeun bisa nyangu reujeung masak. Najan leutik kénéh geus diajarkeun ku indungna cara-cara nyangu reujeung masak. Najan diajarkeunana henteu sacara langsung, tapi ku jalan nempokeun carana masak reujeung mantuan indung ogé geus jadi hiji cara anu alus pikeun mamatahan ka budak.

Ku jalan dipapatahan atawa diajarkeun ti leuleutik, matak mawa alus lamun geus gedéna. Geus gedé bakal biasa lamun kudu atawa dititah masak reujeung nyangu téh. Moal ngarasa sieun teu bisa kusabab geus biasa.

Hawu paranti nyangu jeung masak

Tapi hal ieu gumantung reujeung balik deui ka unggal jinisna. Da teu salawasna budak awéwé anu daékeun diajar digawé di dapur. Komo lamun masakna maké hawu mah. Aya kalana lamun kurangna sabar reujeung leukeun mah da susah atuh masak di dapur maké hawu téh. Ngahurungkeun seuneuna lumayan hésé, ditambah kudu ngasur-ngasur suluh supaya seuneuna henteu pareum, kudu niupan seuneun lamun seuneuna pareum atawa leutik.

Parobahan jaman mawa parobahan ogé kana cara masak atawa nyangu. Ayeuna mah cara masak téh teu susah teuing kawas baheula. Ayeuna mah teu kudu maké hawu reujeung suluh deui. Kari maké listrik atawa gas elpiji, geus bisa masak reujeung nyangu. Masak reujeung nyangu téh jadi gampang. Najan gampang, tetep waé diperlukeun kadaék pikeun milampahna (nyangu reujeung masakna).

Muat Suluh

Mun mangsana datang mobil treuk anu arek narik suluh meunang ngibik, barudak teh mani papada hayang kaajakan pikeun ngakutan suluhna. Saha anu teu hayang, da aya buruhanana. Sanajan buruhanana teu gede, tapi lumayan pikeun jajan mah. Eta oge pikeun budak anu resep kana ngakut anu beurat-beurat. Da budak anu hengker mah, langka anu miluan atawa diajakan.

Muat suluh samobil treuk teh biasana mah kurang leuwih ku genepan. Barudak anu laleutik bagean ngakutan, sedengkeun budak anu geus gede mah biasana bagean memeres suluh dina mobil supaya nyusun merenah.

Ari buruhan ngakutna lumayan pikeun jajan-jajan wae mah.

Ngibik

Sanajan budak keneh, teu jadi halangan pikeun nurutan kolot. Hiji pagawean anu osok diturutan ku barudak tina kabiasaan kolot-kolotna teh nyaeta ngibik. Istilah ngibik teh mangrupakeun sesebutan pikeun pagawean ngumpulkeun suluh tina tatangkalan (lain suluh anu laleutik, tapi suluh anu garede, paling leutik teh saukuran pigeulang leungeun) terus ditumpukeun ngawangun wangunan kotak anu ukuranana (kagigir, katukang jeung kaluhur) teh sameteran (kadang mah ngan ukur 90 sentian). Nya ngibik teh sapertina mah asalna tina kibik. Sakibik teh sarua jeung eusi anu ukuranana sameter kubik.

Kibikan suluh

Eta suluh anu dikumpulkeun teh maksudna mah pikeun dijual ka bandar tukang ngumpulkeun suluh pikeun jualeun deui ka pabrik anu nyieunan kenteng. Nya hasil tina ngibik teh lumayan oge. Da harga sakibikna teh waktu harita mah kira-kira 15 rebuan.

Ari suluhna bisa meunang ngala ti kebon kolot (da kolot mah moal nyaram, malahan mah aya anu ninitah supaya anakna diajar motekar atawa diajar mandiri) atawa meunang ti leuweung (sanajan henteu diidinan ku kahutanan oge). Sakumaha ngala suluh pikeun nyoloh atawa nyuluhan hawu, dina ngala suluh pikeun kibikeun oge raramena mah ngala jeung ngakutna babarengan jeung babaturan ulin. Meh aya batur henteu keueung mun sorangan mah. Jeung deui lamun babarengan jeung babaturan mah bisa bebas, henteu saperti babarengan jeung kolot (indung bapa).

Diajar Ngadeg Ajeg (2)

Hiji hal anu jadi bekel pikeun kahirupan geus dewasa atawa kolot teh nyaeta pangalaman atawa pagawean anu diterapkeun ti keur budak keneh. Ti jaman budak keneh, ku kolot-kolotna geus dididik jadi pagawe, sakumaha pagaweanana kolot-kolotna. Mun kolotna jadi tukang tatanen, budakna ti leutik keneh dididik kumaha carana jadi tukang tatanen. Mun kolotna tatanen ka kebon, budakna diajakan. Salian ti diajakan oge osok dititah pikeun mantuan pagawean kolotna. Jadi sanajan budak (rumaja) keneh tapi geus boga pangalaman atawa pangaweruh dina widangna.

Mun ditempo sakeudeung mah, eta teh bisa disebut ngabantuan ka kolotna. Tapi, lamun ditengetan jeung diteuleuman leuwih jero mah eta teh ngadidik budak supaya ngabogaan pangabisa pikeun bekeleun engke jaga mun geus dewasa (jebrog). Sanajan eta pangabisa teh bisa wae teu dipake kusabab beda pakasaban jeung kolotna, upamana wae jadi pagawe nagri atawa guru atawa neangan gawe ka dayeuh.

Mun kitu mah, meureunan moal aya istilah tacan boga gawe. Da nu ngaran pagawean di lembur mah, anu ilu biung kana widang tatanen teu weleh aya pagawean. Moal aya istilah susah ku pagawean atawa kudu neangan pagawean. Pagawean mah moal kurang, naha arek di kebon sorangan atawa mantuan (kuli) tatanen ka kebon batur.

 

Ngala Suluh

Keur budak mah, pagawean teh salian ti ulin jeung babaturan, pastina oge mantuan kolot ngala suluh atawa ngala cai. Resepna ngala suluh teh mun ngalana babarengan jeung babaturan. Bisa bebas kumaha kuring. Beda mun ngala suluhna babarengan jeung kolot. Ngan pedah ngeunahna ngala suluh babarengan jeung kolot mah osok dipangalakeun suluhna, terus dipangmeungkeutkeun. Salian ti eta teh kolot mah osok karunyaan, mere suluhna teh osok saeutik, tara loba-loba. Da saurna teh bisi beurat, bisi mogok, bisi teu nepi ka imah.

Budak keur nanggung suluh

Sedengkeun mun ngala suluh jeung babaturan mah, kudu ngala suluh sorangan. Tacan ditambah ku kudu paboro-boro jeung babaturan dina ngala suluhna. Da bisi beakeun. Terus kudu meungkeut sorangan, sanajan osok aya babaturan anu mangmeungkeutkeun, atawa silih bantuan. Salian ti eta oge, mun jeung babaturan mah osok pada-pada hayang katanggar pangaingna: pangbedasna, pangbisana, jeung pang-pang nu sejenna. Mun mawa suluh teh osok hayang paloba-loba, sanajan beurat oge.

Ari tempat ngala suluhna, mung jeung kolot mah osok ka leuweung (biasana). Tujuanna supaya meunang suluh anu tareuas jeung galede. Sedengkeun mun jeung babaturan mah tara ka tempat anu jauh-jauh teuing, biasana ka kebon batur, ngadon ngalaan dahan tatangkalan anu gararing atawa regang jeung dahan anu maruragan. Mun kabeneran aya tangkal kai anu garing (mun leutik keneh), kadang osok dituar, asal nu bogana euweuh (bisi nyarekan mun aya mah).

Ari balikna, rupa-rupa cara mawa suluhna. Mun indung kuring mah biasa mawa suluhna teh digandong make samping. Sedengkeun bapa kuring atawa kuring jeung babaturan mah aya anu manggul sabeungkeutan suluh.  Terus aya oge anu ditanggung, dua beungkeu suluh dipanggul make pananggung. Jeung aya oge anu disumiyat, sabeungkeut suluh make pananggung anu rada panjang supaya saimbang.

Nu matak nineung mah, waktu ngala suluh terus suluhna teh dijual kanu boga warung. Nya balik ngala suluh teh meunang duit jeung dahareun (aya bala-bala, gehu, kurupuk, jeung kadaharan sejenna).

Mangfaat anu Kapanggih

1. Diajar hirup koloteun salian ti mantuan kolot teh. Ku jalan ngala suluh ti leuleutik keneh, geus jadi kabiasaan nepi ka kolotna. Da geus kolotna teh pasti biasa mun kudu ngala suluh teh.
2. Dina hal mawa suluh, aya elmu panemu anu teu karasa bakal katimu di sakola, nyaeta dina hal “keseimbangan”. Mun manggul suluh kudu saimbang antara panjang ka tukang jeung ka hareup supaya suluhna gampang dibawa moal gampang murag. Komo deui mun mawana kucara disumiyat mah, kudu diitung heula kasaimbanganana supaya ulah témpat sabeulah.

Diajar Ngadeg Ajeg (1)

Mun nengetan kaayaan di lembur, kacida pisan bedana jeung kaayaan di dayeuh. Hiji hal anu bisa dijadikeun bahan tengetaneun nyaeta kabiasaan nikah ngora keneh, eta oge mun embung disebut nikah keur budak keneh. Geus jadi kabiasaan atawa geus jadi anggapan, mun umur geus nincak 20 taun leuwih, asa hariwang mun acan aya ciri-ciri bakal buru-buru nikah teh. Komo deui mun nincak di wanoja mah. Kolot si wanoja pasti neangan cara kumaha hayang gera nikahkeun budakna. Kusabab kitu teu heran lamun kakara oge sababaraha taun lulus SD geus nikah deui.

Nu jadi bahan pananyaan teh naha bisa…? Mun nempo kaayaan mah da nu ngaranna budak teh tacan dewasa. Sedengkeun nu ngaranna nikah teh lain ngan ukur heuheureuyan. Kanyataanna jeung kajadianna, bener-bener beda. Sanajan nempo umur mah budak keneh tapi dina ngalakonan hirup nyieun kulawarga teuaya (jarang maksudna mah) kajadian misalnya kulawarga anu reuntas di tengah jalan gara-gara nikah budak keneh. Biasa wae saperti kahirupan kulawarga anu geus pangalaman.

Pananya saterusna, naon anu bisa nyababkeun maranehna langgeng dina ngawangun rumah tanggana?

Ieu mah jawaban implengan, duka teh teuing mun kanyataanna mah.

1. Ti budak keneh geus diajar motekar atawa nyonto kumaha ngajalankeun kahirupan kolotna. Ti keur waktu budak keneh, kolotna osok ngajak atawa ngadidik supaya ngabogaan kabiasaan sakumaha kolotna. Mun kolotna tatanen (jadi patani), budakna oge dididik jadi patani (sanajan henteu sakabehna). Jadi ti budak keneh geus boga kabiasaan atawa kabisa dina tatanen.
2. Sanajan geus rumah tangga, kolotna tetep ngaping ngajaring ka budakna.
3. Kolotna mere bagean atawa modal pikeun ngarojong kahirupan rumah tanggana. Diantarana wae, budakna teh dibere modal taneuh supaya dikokolakeun (ieu mah pikeun kolotna anu jadi patani).
4. Sanggeus rumah tangga mah, budak teh jadi ngabogaan budaya neundeun sanajan saeutik-eutikeun. Boh dina rupa duit atawa barang.

Ngepel Emper Imah Nu Boga Warung

Mun seug usum hujan emper-emper imah (pangpangna anu imahna geu wangunan gedong) osok baraseuh ku cai hujan. Ditambah deui ceret ku cai tina taneuh. Mun geus kitu sok resep lamun aya babaturan anu ngajakan meresihan emper teh. Komo deui mun nu ngajakna budak anu boga warung.

Nu ngaranna budak mah da geus jadi pangaresep mun huhujanan atawa heureuy di cai teh. Teu noleh kana sieun gering panas tiris atawa muriang, nu penting mah resep. Sosorodotan dina taneuh leucir anu leueur, teu sieun labuh. Da mun labih oge paling oge nyeri. Mung meresihan emper mah sosorodotanana dina emper da bari meresihan emper anu kotor kaceretan ku cai tina taneuh jeung tina panyaweran.

Salian ti resep huhujanan jeung ngaheureuykeun cai teh, dina meresihan emper mah mun geus beres teh da sok diberean dahareun kunu boga warungna. Nya minangka buruhan meresihan emper meureunan.